Lost in translation

Chipata
Nog één bericht voordat we in Lumezi aankomen! We zitten na een maand Zambia, waarvan de laatste week VSO-training in Lusaka, in allerlei opzichten in een ‘tussenperiode’: tussen vakantie en werk, tussen Lusaka en Lumezi, tussen Engels en Nianya, tussen Afrikaans en westers. Hoewel we ons snel willen settelen in onze nieuwe woonplaats, laten we alle nieuwe indrukken maar over ons heenkomen.

Communicatie deel I
We hebben al gemerkt dat stiptheid niet de grootste kwaliteit van de Zambianen is. Prima, daar hadden we ons ook op ingesteld. Dingen hebben hier nu eenmaal zijn tijd nodig, bijvoorbeeld werk- en verblijfsvergunningen. Pole Pole! Lastiger is dat de mensen niet communiceren wat de planning is. Niemand zegt: ‘we blijven hier een uur, dan gaan we eten en om zes uur zijn we weer terug’. Afgelopen week waren we de controle over onze agenda dan ook volledig kwijt, lastig! Zo bevond ik mij afgelopen week onverwacht in een wandelvergadering van drie uur tussen maïsvelden, zonder eten en drinken (in de volle zon). Nu heb –als voormalige ‘loper van Lombok’- best een goede conditie, maar dit was toch wel wat veel van het goede. Bijna letterlijk een marathonvergadering!

Wat ga jij daar eigenlijk doen?
Doel van de wandelvergadering in ganzenpas was het bekijken van een landbouwgebied aan de rand van Lusaka, waar de Zambiaanse collegae allerlei andere ontwikkelingen heeft gepland, zoals luxe woonwijken, bedrijventerreinen en winkelcentra. Op zich goed, ware het niet dat een paar duizend boerenfamilies moeten gaan verkassen. Met deze mensen wordt vooralsnog niet zo netjes omgegaan: ze hebben nog geen alternatieve plek gekregen om hun bestaan voort te zetten, laat staan een financiële compensatie. Misschien worden hun hutjes dit jaar of volgeld jaar gesloopt (een zogenaamde forced eviction). Dit is in strijd met allerlei internationale verdragen. Een van de organisaties waarbij ik me inmiddels heb aangesloten (Civic Forum on Housing and Habitat) helpt deze mensen door in gesprek te gaan met de overheid, mensen te wijzen op hun recht fatsoenlijk te kunnen wonen en met alternatieve plannen te komen. Zeker in steden als Lusaka waar veel mensen in ‘illegale’ woningen wonen, is dit hard nodig. Hierover later meer.

Friet met oliebollen in een nonnenklooster…
De reis van Lusaka naar Lumezi hebben we afgelegd in een pick-up truck onder leiding van sister Mbaga, hoofd van ‘ons’ ziekenhuis in Lumezi. Op weg naar Lumezi zijn we halverwege gestopt bij een ander missieziekenhuis. Het lijkt erg op Lumezi, zo is ons verteld. Dit ziekenhuis wordt ook gerund door Tanzaniaanse nonnen. Nou is het bezoek aan een Afrikaans plattelandsziekenhuisje sowieso ‘even schakelen’, maar het betreden van het bijbehorende nonnenklooster voor friet met oliebollen was een nieuwe -haast mystieke- ervaring.

… en een bezoek aan de bisschop
Dezelfde avond nog werden we in Chipata uitgenodigd om te eten met de bisschop. Op het menu stonden onder meer gefrituurde mieren. We noemen onze gastheer dan ook de bisschop van Miera. We zijn inmiddels al dus goed thuis in de Zambiaanse katholieke kringen; dit terwijl we in Nederland toch niet heel vaak bij de bisschop op bezoek gaan! Overigens lijken de geestelijken hier wat toegankelijker en meer ‘down to earth’ dan in Nederland. Fijne mensen om mee samen te werken. Over down to earth gesproken: gefrituurd en gezout zijn mieren, zoals bijna alles natuurlijk, goed te eten!

Communicatie deel II
Nu we toerist af zijn en meer zakelijke dingen willen regelen, stuiten we steeds meer op communicatieproblemen. Het Engels van de Zambianen laat soms te wensen over, zeker buiten de steden en toeristische gebieden. Engels is dan wel de officiële taal, in de praktijk worden allerlei lokale talen gesproken. En die zijn erg ingewikkeld. We proberen het af en toe wel, maar verder dan ‘hallo’ en ‘bedankt’ komen we niet. De enige klanken die we succesvol kunnen roepen zijn ‘oooooooo’ en ‘eeeeeeee’ (gedurende één of twee seconden met wisselende, zangerige toonhoogten aanhouden). ‘Oooooooo’ betekent ‘is dat zo???’. Net als in Nederland dus. ‘Eeeeeeee’ betekent ‘zo is het!!!’ Veel gesprekken hier hebben min of meer de vorm van een monoloog, waarbij de een praat en de toehoorder bevestigt (eeeeeeee) of vraagt om meer informatie (ooooooo). Na een paar minuten wisselen de rollen. Een conversatie gaat dus ongeveer als volgt:
A: ‘de regens zijn laat dit jaar.’
B: ‘eeeeeeeeee!’
A: ‘deze mzungus gaan naar Lumezi.
B: ‘ooooooooo?’
A: ‘eeeeeeeeee!’
A: enz.
Dit is vooral leuk om te horen als het antwoord door meerdere personen unisono wordt gegeven. Er komt dan een aanstekelijk ritme in het verhaal. Leuk om te horen, ook al snap je er geen biet van.

In ons volgende bericht de eerste indrukken van onze nieuwe woonplaats, ons nieuwe huis, en het ziekenhuis!