Lumezi Medical Stars

Lumezi, zaterdagmiddag 14:00: de Arena is nog leeg. De trainer had gisteravond nog duidelijk tegen iedereen gezegd: zorg dat je op tijd bent! Weer tevergeefs. De Lumezi Medical Stars zijn nog allesbehalve compleet, terwijl de tegenstander er al is. Net is de vrachtwagen met de spelers en circa 50 zingende fans aangekomen uit een naburig dorp. Balorig duiken de supporters de maïsvelden rond de Arena in om te plassen; waarschijnlijk al te veel gedronken voor de half uur durende reis.

Afgelopen dagen heb ik na de afscheidswedstrijd bij Odin in januari weer eens stevig getraind; het regenseizoen is voorbij en de competitie staat op het punt te beginnen. De laatste weken heb ik met een teenblessure aan de kant gestaan – een boomstronk op een ander voetbalveld in Lumezi was de boosdoener. Het is natuurlijk vervelend om in de voorbereiding niet mee te kunnen doen als de plaatsen worden verdeeld, maar als mzungu ben ik toch automatisch toegetreden tot de eerste en enige selectie van de Lumezi Medical Stars. Hoewel er honderden mensen in Lumezi voetballen, is er maar één echt team. Het is moeilijk een competitie op te zetten door de grote afstanden. Chikomeni uit is vooral lastig omdat niemand de diesel kan betalen om met de pick-up in Chikomeni te komen (wel gezellig trouwens).

Voor de selectie is een enorme, Ajax-achtige organisatie opgetuigd, inclusief een coach, veldtrainer, bestuur, medische staf (Laura), tuchtcommissie, secretariaat, toezichthouders vanuit de gemeenschap en nog veel meer commissies. En voor alle functies een vervanger. Waarom het team ‘Medicals’ wordt genoemd, is niet helemaal duidelijk. Alleen de twee centrale verdedigers werken in het ziekenhuis. Er woedt in Lumezi dan ook een discussie over de naamgeving. Het ziekenhuis moet gaan sponsoren zo is een veelgehoorde mening; anders kan de naam ook wel worden veranderd. Philips sponsort PSV toch ook! Van de contributie hoeven we het niet te hebben: zo’n 30 eurocent per speler.

15:00: De eerste spelers en de toeschouwers uit Lumezi zijn inmiddels aanwezig. Er zijn geen kleedkamers, omkleden doen we naast het veld. Er is wel een bank – een omgevallen boom in de schaduw. Het is snoeiheet. Om snelle suikers binnen te krijgen worden meters suikerriet en zoethout uitgedeeld.

Ik moet bekennen dat ik alleen vanwege mijn huidskleur bij de selectie zit. Voetballend kan ik nog bar weinig toevoegen. Het is natuurlijk ook niet voor niets dat ik in Nederland gekozen heb voor een maatschappelijke carrière. Ik ben niet echt een natuurtalent, ondanks de genen van vader ‘Djorkaeff’ Jan. In de Lumezi Arena kom ik al helemaal niet tot mijn recht. Als ik nou een begaafde midvoor was met een neusje voor de goal, of een spijkerharde verdediger, dan kon ik er hier nog wel iets van maken. Maar als lopende en passende middenvelder heb ik hier weinig te zoeken. Lopen doen ze hier allemaal minimaal even veel en net zo hard – veelal op blote voeten. En passen is kansloos op dit veld. Extra lastig is dat er dwars over het middenveld een zandweg loopt. Niet dat het veel verschil maakt, alle ballen vliegen er toch hoog overheen. Ik moet dus nog een beetje zoeken naar mijn plek. Desalniettemin ben ik met veel toespraken over en weer liefdevol opgenomen in de selectie. Gelukkig is er elke dag training.

15:15: bijna alle Lumezi spelers zijn op het veld, en ook de toeschouwers stromen toe. De hoeken van het veld worden door de selectie nog even snel ‘geslasht’; de pollen helmgras worden met een kapmes uit het veld geslagen. De scheidsrechter blaast om de tien seconden op zijn fluit om het dorp van de aantaande wedstrijd op de hoogte te brengen. De warming up kan beginnen.

Ingewikkelder dan het daadwerkelijke voetballen is de warming up. In Nederland draven we voor de vorm al kletsend een paar keer het veld over, doen we wat huppels, kruispassen, sprintjes en dan gaan we met de bal verder tot de aftrap. Hier in Lumezi is de warming up een strak ingestudeerd ritueel dat het groepsgevoel moet stimuleren, met allerlei ingewikkelde pasjes, ritmisch geklap en op voor mij nog onbekende momenten een collectieve kreet. Een soort ritmische gymnastiek: stap zij sluit – klap – stap zij sluit – kreet – stap zij sluit – handen omhoog, enzovoorts. Moeilijk. Ik zie het op het Utrechtse Odinello nog niet voor me. Als ik ooit wat meer bedreven ben, zullen we het filmen.

Vervolgens krijgen de elf basisspelers een nummer toegewezen, corresponderend met de positie in het veld en het te spelen systeem. Je bent dan toch bang dat Louis van Gaal elk moment uit het maïs tevoorschijn kan komen. Op zich is het wel een aardig idee om georganiseerd te spelen, maar de praktijk blijkt elke keer weer anders!

15:30 De wedstrijd begint; anderhalf uur later dan gepland, maar nog net op tijd om voor het donker te stoppen, zodat de tegenstander ook nog op tijd weer naar huis kan. De eerste helft gaat het gelijk op: hoog tempo, veel hoge ballen, handsballen, overtredingen, buitenspelsituaties, penalty’s. Kortom: hotse-knotse begonia voetbal. Ruststand is 2-2. Na elk doelpunt stormen de fans van het scorende team als een bezetene het veld op om de doelpuntenmaker persoonlijk te feliciteren. Na 5 minuten rust (geen drinken voor de spelers) gaat de tweede helft van start.

Ik ben blij dat het als wisselspeler eens rustig kan bekijken, samen met de ongeveer driehonderd andere toeschouwers. Halverwege de tweede helft moet ik invallen. Dit was niet mijn eigen idee; ik was van plan om eerst meer te trainen en dan pas een wedstrijd te spelen. Maar ja, als de pastoor zegt dat je moet spelen, dan ga je. Onder luid gejoel en geschreeuw betreed ik het veld: ‘mzungu, mzungu!!!!’. Dit gaat de hele wedstrijd door, bij elk balcontact. Het is zeker niet negatief bedoeld, maar na een tijdje gaat de lol er wel af. Er gaan op zo’n moment allerlei gedachten door je heen, zoals ‘ik heb nog nooit voor zo veel mensen gespeeld’ en ‘zijn dit nou oerwoudgeluiden volgens de Fifa-richtlijnen?’

Voetbal is communicatie. Ga in Nederland maar eens naar een wedstrijdje. Op elk niveau wordt er meer geschreeuwd dan gevoetbald. In de Lumezi Arena is communicatie voor mij dan ook een groot probleem. Ons Tumbuka woordenboekje heeft geen vertaling voor ‘tikje terug’, ‘naar links open draaien’; laat staan voor ‘laat je niet intimideren’ of ‘ze weten het niet meer’. Gelukkig gebruiken de teamgenoten niet hun echte naam (de helft heet Happy), maar hun voetbalnaam. Ons sterrenensemble bestaat onder meer uit Giggs, Dida, Kaka, DiMaria, Torres, Ashley Cole en Lampard. Ik overweeg nu mijn naam te veranderen van ‘Gee’ naar ‘Kalusha’, de Zambiaanse spits die begin jaren ’90 bij PSV speelde.

17:15 Vlak voor tijd scoort onze Torres: rollertje raakt polletje helmgras en de keeper staat op het verkeerde been. De Lumezi Medicals winnen met 3-2. Er is geen tijd voor feestvreugde; geen douche, geen bier. Iedereen wil voor het donker naar huis.

Moe en voldaan ga ik naar huis, ondanks de hitte, het beroerde spel, het slechte veld, dorst en communicatieproblemen. Het voelt goed om na een paar maanden weer eens tot de essentie van de sport door te dringen, ontdaan van alle franje. Beetje te vergelijken met het gevoel op een koude, regenachtige zaterdagochtend scheldend een stinkende kleedkamer ergens achter Lunetten om te kleden. En je af te vragen: ‘waarom vind ik dit eigenlijk leuk?’ Soms mis ik hier de geur van verschraald bier en broodjes kroket.